Obyczajowe

Czym są książki obyczajowe?

Powieść obyczajowa to dzieło fikcyjne, które odtwarza świat społeczny, przekazując szczegółowo zwyczaje, wartości i obyczaje wysoce rozwiniętego i złożonego społeczeństwa. Chociaż definicja tego rodzaju książek z reguły jest łatwa, historycy literaccy najwyraźniej osiągnęli porozumienie w przypadku przynajmniej trzech elementów: gatunek wywodzi się z Anglii, Jane Austen była jedną z czołowych przedstawicielek, a jej tematem jest zbiór konwencji społecznych określonej klasy w określonym czasie i miejscu. Rozwój powieści obyczajowej wydaje się być skoncentrowany w dziewiętnastym wieku, chociaż niektórzy krytycy umieszczają ją wcześniej w dziełach Henry Fieldinga lub Samuela Richardsona; inni twierdzą, że przetrwał on do XX wieku w dziełach F. Scotta Fitzgeralda i Sinclaira Lewisa. Jeśli krytycy zgadzają się na Anglię jako kraj pochodzenia, istnieje znaczna różnica zdań co do tego, czy forma w ogóle istnieje w Ameryce. A klasą, której stosunki społeczne są analizowane w powieściach obyczajowych może być arystokracja, ale bardziej prawdopodobne jest, że szlachta, wschodząca klasa średnia, a nawet klasa niższa. Dzisiaj oczywiście nie ma już podziały na klasy, a współczesne książki obyczajowe mówią o problemach zwykłych ludzi. Dlatego też bardzo łatwo jest utożsamić się nam z bohaterami każdej tego rodzaju powieści.

Dlaczego tak chętnie sięgamy po książki obyczajowe?

Tworzenie fikcji z obserwacji zachowań społecznych jest czasami uważane za mniej warte niż tworzenie powieści, które kreuje ludzki umysł. A jednak społeczne gesty zwane obyczajowością, jakkolwiek pozornie wydają się powierzchowne, są wskaźnikami zbiorowej duszy i zasługują na szczególną uwagę pisarza i czytelnika. Prace Jane Austen dotyczą prawie wyłącznie społecznej powierzchni dość wąskiego świata, a jednak nigdy nie została oskarżona o brak głębi. Społeczeństwo, w którym zachowanie jest z góry ustalone, język ograniczony do bezosobowych formuł, a wyrażenie uczuć stłumione, jest domeną powieści obyczajowej, a taka fikcja może powstać równie łatwo w XX wieku, jak w czasach Fanny Burney lub Jane Austen. Takie powieści jak Garść prochu Evelyn Waugh (1934) zależą od dokładnego zapisu obyczajów zamkniętego społeczeństwa, a osobiste tragedie są jedynie chwilowym zaburzeniem porządku zbiorowego.